استدلال مباشریاستدلال مباشری یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای استدلال بر مطلوب به‌کمک قضیه واحد است. ۱ - راه‌های اثبات قضیهاثبات قضیه مطلوب از دو راه امکان‌پذیر است: ۱. استدلال مباشری؛ ۲. استدلال غیر مباشری. ۲ - تعریف استدلال مباشریاستدلال مباشری، استدلالی است که فقط یک قضیه در اثبات مطلوب دخالت داشته باشد؛ مانند:استدلال به نقیض، استدلال به عکس و استدلال به نقض. در این نوع استدلال، ذهن از قضیه اصل به قضیه دیگری منتقل می‌شود که به واسطه عکس، نقیض یا نقض آن به دست می‌آید؛ به این معنا که در استدلال به نقیض از صدق یک قضیه به کذب نقیض آن و برعکس استدلال می‌شود و در استدلال به عکس و به نقض، از صدق قضیه اصل بر صدق عکس و نقض آن و نیز از کذب عکس و نقض، برکذب اصل استدلال می‌شود. ۳ - تعریف استدلال غیرمباشریاستدلال غیرمباشری در این تعریف، نوعی از استدلال است که از ترکیب دو قضیه معلوم یا بیشتر بر مطلوب استدلال شود؛ چه به صورت برهان مستقیم وچه برهان خلف؛ و شامل استدلال قیاسی، تمثیلی، استقرائی و برهان خلف است. ۴ - تعریفی دیگربرخی تعریفی مخالف با این تعریف اول آورده و گفته‌اند: استدلال مباشری، اقامه دلیل بر مطلوب به نحو مستقیم است؛ مانند: استدلال از طریق قیاس، استقرا و تمثیل. استدلال غیر مباشری، اقامه دلیل است بر آنچه که با مطلوب تلازم دارد تا مطلوب از طریق تلازم اثبات شود؛ مانند: استدلال به نقیض، استدلال به عکس و استدلال به نقض. [۳]
قاسم، محمود، المنطق و مناهج البحث، ص۷۱.
[۴]
قاسم، محمود، المنطق و مناهج البحث، ص۸۵.
[۵]
فضلی، عبدالهادی، خلاصة المنطق، ص۶۳.
[۶]
فضلی، عبدالهادی، خلاصة المنطق، ص۸۲.
۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «استدلال مباشری»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۰/۳۰. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|